خلق اثر مفهومی در یک محوطه باستانی

شرق:محوطه باستانی «شهر یری» با قدمتی بیش از هفت‌هزارسال حد‌فاصل شهرهای اردبیل و مشگین‌شهر از جمله مهم‌ترین آثار به‌جای‌مانده از عصر آهن در ایران است. این محوطه کهن که کمتر از آن ذکری به میان می‌آید، انگیزه‌ای را برای علیرضا امیرحاجبی هنرمند مفهومی ایجاد کرد تا با طراحی یک چیدمان مفهومی نگاه‌ها را به سمت این معبد باستانی جلب کند.

 چیدمان «سنگ – آینه» اثری است متشکل از ‌20سازه چبی با آینه‌هایی که به دوطرفشان متصل شده است. امیرحاجبی با چیدن این آینه‌ها در کنار سنگ‌افراشته‌های این معبد کهن قصد دارد بیننده را به‌طور همزمان با دو تصویر درگیر کند. نخست نگاره‌های باستانی حکاکی‌شده بر روی سنگ‌افراشته‌ها که بازنمایی انتزاعی از انسان هفت‌هزارسال پیش این سرزمین است و دوم تصویری که مخاطب از خودش در آینه می‌بیند. دغدغه اصلی هنرمند به گفته خودش بازیابی هویت‌های امروز و دیروز است. این پروژه محیطی با حمایت و نظارت معاونت میراث فرهنگی استان اردبیل و تیم باستان‌شناسی آن و اداره میراث‌فرهنگی شهر مشگین‌شهر عملی شده است که در نوع خود بی‌نظیر است و تا به‌حال هیچ هنرمندی در حوزه تجسمی و مفهومی در یک محوطه باستانی دست به خلق آثار هنری نزده است. وی درباره روند اجرای این پروژه می‌گوید: «این پروژه اولین همکاری میان‌رشته بین حوزه هنر مفهومی و باستان‌شناسی است.

مقدمات و پیش‌تولید این طرح در سال قبل آغاز شد و کمیته فنی باستان‌شناسی پس از بررسی همه‌جانبه موافقت خود را با اجرای طرح اعلام کرد. به دلیل حساسیت بیش از حد این سایت باستانی، بسیاری از جوانب چندبار مورد مطالعه قرار گرفت و ضعف‌های اجرا کاملا برطرف شد تا هیچ‌گونه آسیبی به سنگ‌افراشته‌ها تحمیل نشود. مشاور اصلی این پروژه مهندس شعبانپور نیز در این میان همکاری بسیار مفیدی داشتند.»

امیرحاجبی در ادامه می‌افزاید: «پس از موافقت کمیته فنی باستان‌شناسی استان اردبیل و شخص معاونت میراث استان مهندس خداپناهی، کار ساخت سازه‌ها یا قاب‌های چوبی آغاز شد که خوشبختانه کارگاه فنی اداره میراث در این بخش نیز به من کمک فراوانی کردند. برای شخص من کاملا باورنکردنی بود که یک نهاد دولتی تا این حد دلسوزانه نسبت به یک پروژه مفهومی مسوولیت‌پذیر باشند.» این هنرمند در زمینه اهمیت محوطه باستانی «شهر یری» می‌گوید: «این محوطه نمونه بی‌نظیری است که در دنیا همتا ندارد و می‌توان بر اساس مطالعه آن به عمق اندیشه‌های ایرانیان هفت‌هزارسال پیش پی برد اما متاسفانه عوامل جوی و محیطی آسیب زیادی را به سنگ‌افراشته‌ها وارد کرده که من در همین‌جا هشدار می‌دهم اگر هرچه سریع‌تر به وضعیت این محوطه رسیدگی نشود و اعتبارات لازم جهت ترمیم و حفاظت سایت «شهر یری» در اختیار معاونت میراث اردبیل و مشگین‌شهر قرار نگیرد، تا 10 سال آینده چیزی از نقوش سنگ‌افراشته‌ها باقی نخواهد ماند. این وظیفه ملی همه ماست که سایت هفت‌هزارساله «شهر یری» را نجات دهیم.»