توصیه‌های تغذیه‌ای روزه‌داری برای شرایط خاص و گروه‌های ویژه

در سه ماهه اول بارداری به ویژه هشت هفته نخست بارداری که سلول های مغزی جنین در حال شکل گیری است، روزه داری به خصوص در ایامی که ساعات آن طولانی است و به حدود ۱۶ ساعت می رسد، ممکن است صدمات جبران ناپذیری به رشد جنین بزند.

در سه ماه سوم بارداری نیز بخش عمده انرژی جنین از قند خون (گلوکز خون مادر) تامین می شود و روزه داری با ایجاد ترکیبات کتونی حاصل از سوخت چربی های بدن برای تامین انرژی می تواند به سیستم عصبی جنین لطمه بزند. بنابر این در سه ماه اول و سوم بارداری روزه گرفتن توصیه نمی شود.

در سه ماه دوم بارداری با نظر پزشک و متخصص تغذیه اگر مادر کم وزن نباشد، جنین او با توجه به سن جنینی رشد خوبی داشته باشد، فشار خون طبیعی داشته باشد، کالری و مواد غذایی کافی دریافت کند و بیماری خاصی نداشته باشد قادر به روزه گرفتن است. در مادران شیرده نیز از آنجا که در ۶ ماهه اول شیردهی تنها منبع غذایی نوزاد، شیر مادر است و دیده شده که روزه داری سبب اختلال در شیردهی و به دنبال آن اختلال در وزن گیری کودک می شود، بهتر است در این ایام از روزه داری خودداری کنند.

در ۶ ماهه دوم شیردهی و با شروع تغذیه کمکی و به شرط اینکه مادر شیرده از برنامه غذایی صحیح پیروی کند و منحنی رشد کودک طبیعی باشد، گرفتن روزه منعی ندارد. در این دوره رژیم غذایی مادر باید غنی از پروتئین و ریزمغذی ها از جمله آهن، کلسیم و انواع ویتامین ها باشد. بنابر این در صورتی که مادر شیرده مایل به گرفتن روزه در ماه مبارک است باید در وعده سحر و افطار و شام منابع پروتئین مانند گوشت یا مرغ یا ماهی یا تخم مرغ و یا حبوبات  و هم چنین انواع سبزی و سالاد و میوه را در رژیم غذایی خود بگنجاند، برای تامین کلسیم، بخشی از پروتئین و ویتامین های گروه B به میزان ۲تا ۳ لیوان شیر و یا معادل آن از ماست و پنیر روزانه استفاده کند، پس از افطار و تا قبل از خواب و تا سحر حداقل ۸ لیوان آب و مایعات مصرف کند که به دلیل کم آبی بدن حجم شیر مادر کم نشود و از انجام کارهای سنگین و خسته کننده در طول روز خودداری کرده و استراحت کافی برای حفظ انرژی داشته باشد.

قدرت سیستم ایمنی و مقاومت در برابر بیماری ها با افزایش سن و سالمندی کاهش می‌یابد بنابراین سالمندان اگر روزه می گیرند باید بیش از پیش مراقبت سلامت خود باشند. به منظور پیشگیری از ابتلا به بیماری کووید ۱۹ لازم است سالمندان سالم برای روزه گرفتن ضمن رعایت موارد زیر با پزشک مشورت کنند زیرا کم آبی و کاهش قند خون ممکن است موجب سرگیجه، از حال رفتن و سقوط شود که برای سالمندان خطر آفرین است. علاوه بر آن کم آبی بدن، خشکی دهان و گلو زمینه را برای ابتلا به بیماری کووید ۱۹ فراهم می کند. بنابر این باید به توصیه های مربوط به پیشگیری از افت قند خون و کاهش مایعات بدن بیشتر توجه شود.

سالمندان عموما از مشکلات دهان و دندان رنج می برند لذا مصرف میوه رنده شده، لبنیات خصوصا " شیر کم چرب، استفاده از انواع سوپ ها و آش ها در افطار و سحر و نوشیدن آب و چای کمرنگ در فاصله افطار تا سحر برای آنان مفید و مورد تاکید است و می تواند تعادل آب و مواد معدنی را نیز برقرار کند.

آنها دارای بیماری های زمینه ای مانند فشارخون بالا، بیماری قلبی – عروقی، سرطان ها و دیابت بیش از دیگران در معرض ابتلای به بیماری کووید- ۱۹ هستند. بنابراین توصیه می شود حتما به پزشک مراجعه کرده و به توصیه های پزشک عمل کنند.

براساس نظر اجماعی پزشکان متخصص و موسـسه موضوع شناسـی فقهی بیماران دیابتی که سن کمتر از ۶۵ سال داشته و تحت درمان و مراقبت پزشکی هستند و همراه با رعایت رژیم غذایی خود مجبور به استفاده از داروهای  متفورمین، آکاربوز، گلوتازون و گروه گلیپتین ها  هستند، در صورتی که قند خون ناشتای آنان کمتر از ۱۴۰ میلی گرم در دسی لیتر و  همچنین هموگلوبولین A۱c کمتر از ۷ دارند، در صورتی که  آموزش پذیر و متعهد به پایش منظم قند خون  باشند و اصول حفاظتی و پیشگیری توصیه شده ستاد بحران کرونای کشوری را به دقت رعایت نمایند می توانند روزه بگیرند.  

روزه داری برای بیماران دیابتی نوع ۲ که دیابت آنان با رژیم غذایی کنترل شده مفید است و نه تنها بیماری آنان را تشدید نمی کند بلکه کاهش وزن را نیز به همراه دارد که برای مبتلایان به دیابت دارای اضافه وزن یا چاقی موثر است. افرادی که برای کنترل دیابت خود از قرص استفاده می کنند اگر علائم افت قند خون را در طول روز داشتند باید فورا روزه خود را باطل کنند.

بیماران مبتلا به دیابت نوع ۲ با نظر پزشک معالج و کارشناس تغذیه به شرط اینکه به سایر بیماری ها مبتلا نباشند، به راحتی می توانند در این ماه روزه بگیرند و از اثرات مفید آن بهره کافی ببرند. بیماران دیابتی که روزه می گیرند باید با تنظیم داروهای مصرفی خود زیر نظر پزشک در وعده های سحر و افطار، رژیم غذایی مخصوص خود را در افطار و سحر رعایت نمایند و در مصرف غذاهای شیرین که در ماه مبارک رمضان در وعده افطار استفاده می شود دقت نموده و مقدار و میزان توصیه شده توسط مشاورین تغذیه را رعایت نمایند. برای کنترل بهتر قند خون توصیه می شود که این افراد در صورت امکان  قند خون قبل از سحر و بعد از افطار خود را کنترل نمایند. مواردی که در بیماران دیابتی روزه داری توصیه نمی شود و یا بهتر است روزه نگیرند.

 افراد دارای فشار خون خفیف و متوسط همراه با اضافه وزن می توانند روزه بگیرند و روزه داری به کاهش فشار خون آنان کمک می کند اما باید با پزشک معالج خود مشورت کنند. به طور مثال در طول دوره روزه داری زمان و دوز مصرفی داروهای بلند اثر مانند ایندرال و... و. و یا  داروهای مدر (ادرار آور) برای جلوگیری از کم آبی باید طبق نظر پزشک تنظیم شود.

برای کنترل بهتر فشار خون لازم است رژیم غذایی مناسب نیز رعایت شود. افراد مبتلا به فشار خون بالا باید دریافت نمک و چربی از طریق غذا را کنترل نموده و از کشیدن سیگار اجتناب کنند.

خوشبختانه تمامی این اعمال در ماه مبارک رمضان امکان پذیر و راحت تر است. روزه برای افرادی که فشار خون بالای کنترل نشده و بی ثبات دارند توصیه نمی شود.

روزه داری و رعایت برنامه غذایی صحیح با کاهش عوامل خطری مانند کاهش وزن، کاهش سطح چربی های خون و نکشیدن سیگار سبب پیشگیری از بروز بیماری های قلبی - عروقی می شود. اما در مورد کسانی که به بیماری های قلبی، عروقی مبتلا هستند موضوع متفاوت بوده و حتما باید با پزشک معالج خود مشورت کنند.

بیمارانی که دچار گرفتگی رگهای قلب هستند و دارو مصرف می کنند، از آنجا که عدم مصرف دارو در زمان مقرر زندگی آنها را به مخاطره می اندازد نباید روزه بگیرند. روزه گرفتن این افراد منوط به تشخیص پزشک با توجه به شرایط اختصاصی بیمار است. بیمارانی که باید برای کنترل بیماری خود به طور منظم و درساعات معینی در وسط روز دارو مصرف نمایند، نباید روزه بگیرند.