زلزله سیاسی در عربستان سعودی

 دستگیری و برکناری 51 نفر از شاهزادگان و مقامات دولتی در عربستان سعودی، ضمن بازتاب گسترده خبری در مطبوعات ایران، به تلاش محمد بن سلمان ولیعهد عربستان، برای حذف رقیبان تعبیر شد.

تفسیر و پژوهش های خبری ایرنا، تازه ترین تحولات سیاسی مربوط به عربستان سعودی از جمله دستگیری و برکناری 51 نفر از شاهزادگان و مقامات دولتی این کشور و عملیات تلافی ‌جویانه موشکی نیروهای یمنی علیه ریاض، استعفای «سعد حریری» نخست وزیر لبنان و الزامات کنترل نرخ ارز، از جلمه محورهای خبری و تحلیلی در روزنامه های امروز دوشنبه 15 آبان ماه 1396 بود.

** زلزله سیاسی در عربستان
دستگیری و برکناری 51 نفر از شاهزادگان و مقامات دولتی این کشور و همزمان عملیات تلافی ‌جویانه موشکی نیروهای یمنی علیه ریاض، از محورهای مهم خبری و تحلیلی در روزنامه های امروز بود.

روزنامه «ایران» در یادداشتی با عنوان «شاهزادگان رقیب، قربانی جنگ قدرت»، نوشت: آنچه در ماه‌های اخیر در عربستان روی می‌دهد از اصلاحات اجتماعی گرفته تا مسأله جانشینی و دستگیری‌ها و برکناری‌های دیروز، حاکی از مسیر پرفراز و نشیبی است که ریاض در حال پیمودن آن است. اما طبیعتاً تحولات دیروز عربستان و دستگیری و برکناری 51 نفر از شاهزادگان و مقامات دولتی این کشور از منظر مسأله جانشینی قابل بررسی است.

این روزنامه افزود: نظام سیاسی عربستان تلاش دارد، بر‌ اساس طراحی و برنامه‌ ریزی محاسبه شده، دست به انتقال قدرت از ملک سلمان به محمد بن سلمان بزند. از آنجا که این انتقال قدرت بر‌خلاف قواعد پیشین این کشور و مغایر با مواریث و سنت‌های معروف در عربستان بوده و هست، طبیعتاً شاهد شرایطی برزخی در این کشور هستیم که صاحبان قدرت می‌خواهند اما و اگرها و معضلات و مشکلات مربوط به دوران پس از جانشینان بلافصل را به گونه ‌ای سازماندهی کنند که کمترین تنش را در حوزه شناسایی مشروعیت و مقبولیت و پذیرش از جانب نیروهای مذهبی در پی داشته باشد.

روزنامه «مردم سالاری» هم در گزارشی با عنوان «بگیر و ببند بن سلمان در آل سعودی»، نوشت: ریاض بامداد یکشنبه شاهد وقوع یک کودتای خاموش بود. بنا به گزارش‌های منتشر شده به دستور ملک سلمان بن عبدالعزیز تاکنون 59 مقام ارشد سعودی تاکنون بازداشت شده‌اند که در میان آنها 11شاهزاده، 4 وزیرفعلی و 10وزیر پیشین حکومت عربستان مشاهده می‌شود. سلمان بن عبد العزیز، پادشاه عربستان عصر روز شنبه دستور تشکیل کمیته‌ای عالی به ریاست محمد بن سلمان و عضویت رئیس هیئت نظارت و تحقیقات، رئیس سازمان ملی مبارزه با فساد، رئیس دفتر نظارت کل، دادستان کل و رئیس مرکز امنیت کشور را جهت پیگیری مسایل مربوط به اموال عمومی و مبارزه با فساد صادر کرد.

این روزنامه افزود: طبق اطلاعاتی که روزنامه رای الیوم در این زمینه به دست آورده، داده‌هایی که کمیته بر اساس آنها کار خود را آغاز کرده پرونده‌های اطلاعاتی مبسوطی هستند که یک دستگاه امنیتی محرمانه که پنهانی با ولیعهد کار می‌کند، به دست آورده و رای الیوم نیز پیشتر در این خصوص نوشته بود که ویژگی این دستگاه اطلاعاتی دوستی با شاهزاده جوان و حمایت از او و نیز جمع ‌آوری اطلاعاتی در راستای خدمت به منافع بن سلمان است.

روزنامه «شرق» هم در گزارشی با عنوان «شاهزادگان سعودی در بندِ بن ‌سلمان»، با اشاره به دستگیری شاهزادگان سعودی، نوشت: تغییر و تحولات اخیر عربستان‌ سعودی تنها چند ماه بعد از آن صورت می‌گیرد که پادشاه سعودی فرزند خود را به‌عنوان ولیعهد جدید جانشین محمد بن‌نایف کرد. محمد بن‌سلمان که پیش از ولیعهدی، وزیر دفاع عربستان ‌سعودی بود، در ماه‌های اخیر مسئول چندین تغییر عمده داخلی و خارجی این کشور بوده است و بسیاری از تحلیلگران بازداشت‌های اخیر را آخرین اقدام محمد بن‌سلمان برای تحکیم پایه‌های قدرت خود در پادشاهی سعودی می‌دانند.

روزنامه «قانون» هم در یادداشتی با عنوان «زلزله سیاسی در مملکت سعودی»، نوشت: دو روزی است که زلزله ای تمام عیار در مملکت سعودی به راه افتاده و شاهزاده های سعودی به اتهام «فساد مالی» یا زندانی‌ شده یا در کاخ های ملل خود با درجه ای تخفیف ، حصر می شوند. معلوم نیست چرا اینگونه بازداشت ها و حصر ها آن هم به این شکل عجیب به راه افتاده است. نکته مهم اما این است که گویا دستگاه اطلاعات که از زیر مجموعه های دربار اصلی پادشاهی است، ابتدا شاهزاده های ناراضی و سرکش را شناسایی می کند و پس از آن، کار دستگیری ها و حبس خانگی کلید می خورد. اما موضوع دیگری که نباید از قلم بیفتد این است که با دستگیری و بازداشت برخی شاهزادگان، پول های هنگفتی به دست بن سلمان می‌رسد!

روزنامه «جوان» هم در مطلبی با عنوان «موشک یمنی دربزم شاهزاده ‌کشی سعودی»، نوشت: روز گذشته در حالی که جنگ شاهزادگان سعودی با بازداشت دهها شاهزاده و مقام سعودی در حال رسیدن به نقطه اوج بود، انصار‌الله یمن وعده‌های مکرر خود را عملی کرد و با شلیک دو موشک ریاض و نجران را هدف قرار داد تا تزلزل حکومت عربستان در هر دو سطح داخلی و خارجی بیش از پیش نمایان شود. موشک ‌های یمنی تشویش را به خیابان‌های ریاض برد تا بزم سیاسی محمد بن‌ سلمان را به‌هم بزند؛ بزمی که از چند ماه قبل با اصلاحات اقتصادی بن سلمان کلید خود، با قبضه قدرت ادامه یافت و با تصفیه سیاسی مخالفان به سمت تکمیل شدن گام بر‌داشت.

جوان افزود: اگرچه این بازداشت‌ ها به نام مبارزه با فساد انجام شده اما به گفته تحلیلگران این اقدام بیشتر وسیله‌ای برای حذف مخالفان و رقبای سیاسی بوده است تا به این ترتیب شرایط برای پادشاهی ولیعهد جوان در آینده آماده شود.

روزنامه «خراسان» هم در گزارشی با عنوان «سایه وحشت بر سر ریاض»، حمله موشک های یمنی به ریاض را مورد توجه قرار داد و نوشت: عملیات تلافی ‌جویانه موشکی نیروهای یمنی که پایتخت عربستان را هدف قرار داد بازتاب وسیعی در میان شهروندان سعودی و رسانه های خارجی داشت تا جایی که سازمان هواپیمایی عربستان اعتراف کرد، بقایای این موشک بالستیک پس از انهدام به محوطه فرودگاه ملک خالد در ریاض اصابت کرده است. ترس و وحشت نیز سراسر شهرها و مناطق عربستان سعودی را از بیم ادامه حملات موشکی دور برد نیروهای یمنی، فرا گرفته است.

** چند و چون استعفای سعد حریری
استعفای ناگهانی «سعد حریری» از سمت نخست وزیری لبنان، در سفر به عربستان سعودی، از محورهای مهم روزنامه های امروز بود.

روزنامه ایران با انتشار خبری به نقل از «سیدحسن نصرالله» دبیرکل حزب ‌الله لبنان، نوشت: سعودی ها، حریری را مجبور به استعفا کردند.

به گزارش این روزنامه؛ «سیدحسن نصرالله» دبیرکل حزب ‌الله لبنان یک روز پس از استعفای «سعد حریری» از سمت نخست وزیری لبنان تأکید کرد که این استعفا به تصمیم خود او نبوده بلکه این سعودی‌ها بودند که این تصمیم را گرفتند و وی را مجبور به استعفا کردند.

روزنامه «آرمان» هم در یادداشتی با عنوان «عربستان در منطقه به‌ دنبال چیست؟»، نوشت: بعد از ترور رفیق الحریری، عربستان به‌ خاطر دلجویی از سعد‌الحریری به او شهروندی افتخاری عربستان را اعطا کرد. سعد‌الحریری هم سرمایه‌ گذاری‌های زیادی در عربستان انجام داد و سرمایه‌ هایی را که از پدرش به جای مانده بود، تقریبا از لبنان و شیخ ‌نشین‌های خلیج ‌فارس جمع آوری و به عربستان ‌سعودی منتقل و با عربستان ارتباط بسیار نزدیک و صمیمانه ‌ای برقرار کرد. محمد بن‌سلمان بعد از اینکه به ولیعهدی رسید و در جایگاه تاثیرگذاری قرار گرفت، عربستان را به سمت ‌وسوی جدیدی از تحولات اقتصادی، سیاسی و اجتماعی سوق داد.

این روزنامه افزود: از طرف دیگر در جهت اجماع کشورهای منطقه علیه ‌ایران تلاش می‌کند، تا حدی که پرتاب موشک حوثی‌ها از یمن را به ‌ایران ارتباط می‌دهد. درواقع در جهت ایجاد فقدان ثبات سیاسی و اقتصادی در ایران گام برمی‌دارد تا فضای جهانی و منطقه‌ای علیه‌ ایران شکل بگیرد. ایران باید مراقبت بیشتری داشته باشد، چون نشانه‌های زیادی از مثلث عربستان، اسرائیل و آمریکا هم در منطقه ما و هم در فضای بین‌المللی وجود دارد تا افکار جهانیان را از طریق بدگویی و تصویرسازی ناصحیح از ایران تحت‌تاثیر قرار دهد؛ تا مانع از سرمایه‌گذاری کشورهای غربی در ایران شوند و افکار داخلی و ملی را علیه ما متشنج کنند.

روزنامه «جهان صنعت» هم در یادداشتی با عنوان «فصل تازه جدال ‌گرایی در منطقه»، نوشت: استعفای سعد حریری از نخست ‌وزیری لبنان را می‌توان جدید‌ترین سناریو از سلسله‌ سیاست‌ های تقابلی عربستان در قبال ایران دانست. این استعفا همچون جدال ‌گرایی راهبردی عربستان در بحرین، مقابله پرشدت در سوریه، تولید بحران در عراق و یمن و بی‌ ثبات‌ سازی ساختار سیاسی لبنان از طریق ترور و عملیات انتحاری، زمینه را برای تداوم رقابت ‌های راهبردی محافل عرب علیه ایران در هندسه ژئوپلیتیکی منطقه غرب آسیا فراهم می ‌کند.

روزنامه مردم سالاری هم در گزارشی با عنوان «دیکته سعودی، رونویسی حریری»، نوشت: سعد حریری نخست وزیر لبنان روز شنبه در اقدامی‌ بی ‌سابقه در پایتخت عربستان و بوسیله تلویزیون دولتی سعودی استعفای خود را به گوش مقامات و مردم لبنان رساند. رهبر جریان المستقبل در سخنانی درباره دلیل استعفایش «دخالت‌های ایران» را عامل اصلی این اقدام خود اعلام کرد.

به نوشته مردم سالاری، یک کارشناس مسائل خاورمیانه با بیان این که استعفای «سعد حریری» نخست وزیر لبنان آغازگر بحرانی جدید در لبنان خواهد بود گفت: این نشان می دهد که سناریویی جدید در دستور کار است و این سناریو می تواند به نوعی حوادث و رخدادهای جدیدی را در منطقه به دنبال داشته باشد.

روزنامه «اعتماد» نیز در گفت وگویی با«سیدمحمد صدر» دیپلمات و عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام به نقل از وی آورد: تناقضی در گفتار و رفتار آقای سعد حریری است که باید به آن توجه کرد. ایشان ادعا می‌کنند که دخالت‌های ایران در مسائل داخلی لبنان دلیل اصلی استعفای من بوده است اما شخص وی استعفای خود را از کجا اعلام می‌کند؟ از عربستان سعودی.

به نوشته اعتماد؛ ایشان[سعدحریری] ابتدا باید به این پرسش پاسخ بدهند که معنای اعلام استعفا از خاک یک کشور دیگر چیست و چرا ایشان دست به چنین کاری زده است؟ با توجه به شکل و شمایل استعفای سعد حریری اکنون باید از ایشان سوال کرد که آیا ایران بیشتر در مسائل لبنان دخالت می ‌کند یا عربستان سعودی؟ تناقض در گفتار و رفتار آقای حریری نیز از همین جا نشات می‌گیرد. ذات سفر حریری به عربستان و اعلام استعفا از خاک یک کشور دیگر یک معنا بیشتر ندارد و آن هم این است که حامی اصلی سعد حریری، عربستان سعودی است. سعد حریری، نخست‌وزیر لبنان بود و زمانی که عربستان بر نخست‌وزیر یک کشور دیگر تا این اندازه نفوذ دارد چطور این نخست‌وزیر می‌تواند ادعای دخالت ایران در مسائل لبنان را مطرح کند.

روزنامه «کیهان» نیز واکنش حزب‌ الله لبنان به استعفای حریری را بازتاب داد و نوشت: حزب ‌الله لبنان در واکنش به استعفای حریری اعلام کرد، عربستان برای غرق کردن لبنان در فتنه تلاش می‌کند. شیخ «نبیل قاووق» عضو شورای مرکزی جنبش حزب‌الله لبنان روز شنبه در سالروز هفته شهید عباس عیسی در شهرک « عنقون» در صیدا در واکنش به استعفای سعدالدین حریری نخست‌وزیر لبنان اعلام کرد عربستان برای فتنه‌گری در لبنان تلاش می‌کند.

به نوشته این روزنامه، «دن شاپیرو» سفیر سابق آمریکا در فلسطین اشغالی طی یادداشتی نوشت، سعد حریری بدون حمایت عربستان سعودی حتی نمی‌تواند راه برود و نمی‌تواند دستورات آنها (سران آل سعود) را رد کند. به گزارش فارس، وی دریادداشت خود که در روزنامه «هاآرتص» چاپ شد نوشت: کناره‌گیری او(حریری) نمایش تازه‌ترین تنش‌ها بین عربستان سعودی و ایران در منطقه است؛ تنش‌هایی که پیامدهای مهمی برای اسرائیل هم دارد.

** نقد و نظرهای پیرامون نرخ ارز
بحث و نظرها در مورد نرخ ارز وچگونگی کنترل آن از محورهایی است که روزنامه های امروز در تحلیل های خود به آن پرداختند.
روزنامه جهان صنعت در گزارشی با عنوان «حذف دلار در دستور کار» نوشت: پیمان دوجانبه پولی که مدت‌هاست در بسیاری از کشور‌ها برای حذف دلار از مبادلات تجاری در دستور کار قرار گرفته و بعضا عملیاتی شده، به دنبال پایان دادن بر سیطره جهانی این ارز به ویژه از سوی کشور‌هایی همچون چین، روسیه و ایران بوده است و با فرمایشات اخیر مقام معظم رهبری مبنی بر اینکه بهترین راه برای مقابله با تحریم‌های آمریکا علیه ایران و روسیه، تلاش مشترک این دو کشور برای حذف دلار در مبادلات تجاری دو جانبه است، به نظر می‌رسد این موضوع با جدیت بیشتری در کشور دنبال خواهد شد.

این روزنامه افزود: این در حالی است که در کشور ما از سالیان گذشته به ویژه از زمان اوج‌گیری تحریم‌ها علیه ایران، ضرورت اجرای پیمان دوجانبه پولی احساس می‌شد. با اجرایی شدن این سیاست، بانک‌های دو کشور با پول‌های معتبر و رایج دو کشور معاملات را انجام می‌دهند، در نتیجه دلار از چرخه مبادلات حذف خواهد شد؛ اقدامی که در صورت پیوستن کشور‌های بزرگ به این طرح می‌تواند فشار اقتصادی زیادی را به ایالات متحده آمریکا وارد کند و در صورت همکاری دولت و طبقات کارشناسی در دستیابی به اهداف اقتصاد مقاومتی در کشور ما می‌تواند بسیار تاثیرگذار باشد.

به نوشته جهان صنعت، کاهش اتکای معاملات تجاری به یک یا چند ارز، از لازمه‌ ها و اولویت ‌های اقتصادی کشور محسوب می‌شود که در کنار برنامه‌ریزی‌های کارشناسی شده، توسعه پیمان‌های پولی دو و چند‌جانبه و بهبود روابط در سطح بین ‌الملل را می ‌طلبد و در این راه بانک مرکزی می‌تواند نقش پررنگی در زمینه عملیاتی شدن این طرح و کاهش نقش‌آفرینی دلار در کشور داشته باشد.

روزنامه «ابتکار» هم در یادداشتی با عنوان «شیب ملایم صعود ارز از 2018»، نوشت: قیمت ارز در بازار آزاد، از حدود یک ماه پیش با تنش‌هایی همراه شد و حتی پای سفته بازانی که مدت ها به دلیل آرامش در این بازار، به بازارهای دیگر کوچ کرده بودند را به این بازار باز کرد. اما کنترل جدی دولت در این حوزه که بارها از تریبون‌های رسانه‌های مختلف شنیده شد، مانع از تنش زا شدن مجدد این بازار شد. بنابراین رصد روزهای اخیر معاملاتی حاکی از آن است که دلار، روزهای متوالی در کانال 4 هزار تومانی مانده و درجا می‌ زند. البته فعالان بازار پیش‌بینی می کنند که این آرامش، آرامش قبل از توفان است و با شروع زمستان، به دلیل فرا رسیدن سال میلادی جدید نرخ ارز نیز افزایش خواهد یافت.

به گزارش این روزنامه؛ یکسان سازی نرخ ارز، گذاره ای است که در چند سال اخیر، حداقل هفته ای یک بار از زبان مسئولان اقتصادی کشور شنیده شده، اما هنوز فاصله زیادی میان شرایط فعلی با شرایط لازم برای یکسان سازی نرخ ارز وجود دارد. البته از 20 شهریور ماه امسال که ارز مبادله ای برای استفاده مسافری و تعداد زیادی از کالاها برداشته شد، زمزمه های تک نرخی شدن رنگ جدی تری به خود گرفته و احتمال تک نرخی شدن را به واقعیت نزدیک می کند. انتظار مردم برای کاهش نرخ ارز، با دیگر متغیرها و پدیده های اقتصادی کشـور همخوانی ندارد. به عبارتی اگر رشد خوبی در تولید و اقتصاد وجود نداشته باشد و نرخ تورم هم بالا باشد، بی دلیل نمی توان قیمت ارز را پایین نگه داشت، زیرا پول ملی زمانی باید تقویت شود که تولید، اشتغال و صادرات غیرنفتی افزایش یابد و پس از آن با عرضه ارز حاصل از صادرات غیرنفتی در بازار، پاسخ تقاضا داده شود.